|
Title |
Kronyk der stad Alkmaer met desselfs omgeleegene
dorpen, heerlykheeden en adelyke gebouwen: waar in verhaald worden de
voornaamste oorlogen en onlusten der Kenmers en Westvriesen, benevens de
voornaamste previlegien, handvesten, costumen en ordonnantien |
|
Author |
Cornelis van der Woude |
|
Publisher |
E. J. Visscher, 1725 |
|
Original from |
Ghent University |
|
Digitized |
Feb 16, 2009 |
|
Length |
544 pages |
Cornelis Drebbel, Een uitnemend en boven maten uitmuntend verstandigh
Philosooph : wiens hoog vernuft, en scherpsinnig begryp (in zynen tyd) in de
gantsche Werelt geen gelyk en hadde in de Philosopie, is gebooren binnen onse
Stad Alkmaer, in het jaer 1572, (als wanneer zig een nieuwe Sterre in Casiopia
vertoonden) hy is gesproten van een zeer eerlyk en deftig Geslagt, die op den
Stoel der Regeringe hebben gezeeten, onder welken een van zyne Broeders, (zoo
my bewust is) State Generael in den Hage is geweest: hy heeft eenige jaren
gewoont in 't hoekhuis op de Koningsweg, daer Hoorn uithangt. Onzen Drebbel
heeft hem van jongs af aen tot de Oeffeninge in de Philosophie begeven : in de
welke hy zoo gevordert is, dat zyne Keizerlyke Majesteit, Ferdinandus de Tweede
dier name, heef waerdig geacht, hem tot Leermeester van den jongen Prince, zynen
zoon, te verkiezen, dewyle hy doen ter tyd zyne residentie in Duitschland hadde
; welk Ampt hy met groten lof bediende; waer door hy ook zeer treffelyk van den
Keizer is gegagieert geworden: ende boven dien tot Raedsheer van zyne
Keizerlyke Majesteit.
Als dit Edele verstandt nu gekomen was tot den ouderdom van 48 jaren, heeft
de wreede Fortuin dit uitmuntend verstand met een groot ongeluk aengerant.
Want, Anno 1610 Palsgrave Frederik (doen ter tyd Koning van Bohemen) Prage
in nemende: wierdender veel van des Keisers Raeds-Heeren gevangen, ende ter
dood gebracht (overmits het doen wat scherpjes uitliep) de Stad geraseert.
&c. Van dit ongeluk deelde onzen Drebbel mede ; hy woonde in een huis,
waerdig zynde wel 20000 gulden ; daer hem in contanten gelde voor gepresenteert
wierde, 10000 gulden twee dagen te vooren eer Praeg wierde overvallen. De Stad
ingenomen zynde, wierd hy niet alleen van zyne goederen ontbloot, maar
daerenboven in de gevankenisse geworpen; elk ogenblik niet anders te gemoet
ziende dan een wreede dood : Doch God Almachtig geliefde niet dat dit
excellente verstand alrede verdelgt zoude werden; want zyne vermaertheid bewoog
onze Hoog Mog. Heeren Staten, en zyn Koninkiyke Majesteit van Engeland, om
ernstelyk de verlossinge te verzoeken van onzen Drebbel.
Eindelyk heeft zyn Majesteit van Engeland zoo veel geobtineert by zyn
Swager, dat onzen Drebbel den Koning van Groot Brittannien is vereert ende
toegezonden.
Onzen Alkmaerschen Philolsooph Drebbel, vereerde, tot erkentenisse van
dankbaerheit, aen zyne Majesteit van Groot Brittannien :
1.
Een glazen kloot, in den
welken hy, uit kracht der vier Elementen, een eeuwige beweeging trok ende
maekte. Want, alles dat 'er in een jaer op den Aerdbodem uit de kracht der
Elementen passeert, dat passeerden altesamen in dezen glazen kloot, in 24 uuren
tyds: in welke kloot men zien konde: alle jaren, maenden, dagen en uuren; den
loop der zonne, mane, planeten ende Sterren, &c. Waer door men verstaen en
begrypen konde, wat de koude is, wat de oorzaek van 't Primum Mobile is, wat de
oorzaek van de zonne is, hoe die beweegt, den hemel, alle sterren, de maen, de
zee, den aerdbodem ; wat de oorzaek van ebbe, van vloedt, van donder, van
blixem, van regen, en wind is; ende hoe alle dingen wassen en vermeerderen, enz.
gelyk men uit zyn eigen schriften kan afmeeten. Den curieusen Lezer, wyze ik
tot zyn Boekje, genaemt Eeuwige Beweeginge.
2.
Hy maekte een Schip, met het
welke men onder water konde róeijen ende varen van Westmunster tot Greenwits,
zynde twee Duitsche mylen; ja 5 à 6 mylen, zoo ver het hun beliefde: ende in 't
schip zynde, onder water kon men zien, zonder kaersligt, in een bybel of ander
boek te lezen: welk schip men in korte jaren noch op den Teems ofte de Rivier
van Londen heeft zien leggen.
3.
Hy konde maken met eeniige
Instrumenten, dat het regende, blixemde ende donderde, buitens tyds, gelyk of
het natuurlyk van den hemel kwam, en dat de luiden niet anders wisten.
4.
Hy konde maken met eenige
Instrumenten op zekere plaetsen, midden in de zomer, dat het zoo kout was, of
het midden in de winter ware geweest; het welk hy, op verzoek van zyn Majesteit
eens te werk stelde in de Groote Zael tot Westmunster, alwaer hy het op zekeren
dag in de zomer zoo kout maekte, dat den Koning met zyn Adel, en veel groote
Heeren genootzaekt waren, door de overgroote koude uit de voorsz Zale te wyken.
5.
Hy konde met zeker Instrument
ongelooflyk veel water t'effens doen optrekken en halen uit een Put ofte
Riviere.
6.
Hy konde met een zonderlinge
aerdigheid, in allen tyden des jaers, ja midden in de winter, Eende- en
Hoender-eyeren doen uitbroeden, zonder daer Eenden of Hoenderen toe te
gebruiken, ende dat zoo correct, dat 'er op den precisen tyd jongen uit kwamen,
gelyk of zy van Eenden ofte Hoenderen uitgebroed waren geweest.
7.
Hy dede Instrumenten maken,
door welkers werkinge men konde zien Schilderyen, Conterfeitsels van
Landschappen, van allerlei Persoonen: als Koningen, Princen en grote Heeren, in
andere Landen zynde; daer nochtans geen Schilderye, nog Schilders handwerks
gereetschap was gemaekt; zoo dat 'er Schilderye in schyn, en niet inderdaet
was.
8.
Hy konde een Glas maken, dat
s'nagts by hem ofte een ander gezet zynde, het licht van een kaers, die op het
ander einde van een lange zael staende, zoo geweldig na zich trok, dat het
zelve Glas, dat by hem stond, zulken wederlicht uitdeelde, dat men daer by
volkomentlyk konde zien te leezen.
9. Hy konde een plat Glas maken, zonder eenige kanten geslepen: daer men
inziende, zyn aengezigt tot zevenmael in getal zag; dat is, een aengezigt voor
de spiegel, vertoonde zeven aengezigten.
Deze voorschreve ende nog veel meer andere frajigheden, te lang om te
verhalen, heeft hy alleen door de wetenschap der Philosophie, en niet door de
zwarte konst te voorschyn gebragt; zoo als my die tongen getuigden, wiens oogen
het zagen.
Door al het welke, (en ook om dat hy door den Boheemscben oorlog was
geruineert) hy zoodanig in des Konings gunste geraekte, dat zyn Majesteit hem
tot zyn ordinaris jaerlyks tractement vereerde, 2000 gulden, behalven alle
andere giften en geschenken van Princen en groote Heerén.
In zyn jeugt, als hy noch tot Alkmaer woonde, hadde hy zeer familiare
kennise ende broederlyke ommegang met den scherpzinnigen Gerrit Pietersz.
Schagen, (van wiens kloek verstand wy hier na zullen spreken) ende alzoo hy,
eer hy na Duitsland vertrok, een reis na Engeland deed, zoo hadde hy den
gemelden Schagen gaerne met zich gehad, want zy waren van eene ouderdom en
conditie: dog alzoo Schagen niet reislustig was, ondernam hy zyne reize alleen,
en te Londen komende, gaf hy daer staeltjes van zyn wysheid, die zoo hoog
wiessen, dat zy den voornoemden Belonischen storm wakker van zyn edele harssen
weerde; ende oorzaken waren, dat hy den tweedenmael tot zyn groot geluk weder
geraekte.
Onzen Drebbel dan gekomen zynde tot den ouderdom van ontrent 60 jaren, is
tot Londen in den Heere ontslaepen, ontrent den jare 1634.